Nietrzymanie moczu, czyli mimowolny, niekontrolowany wyciek moczu, to nie tylko krępująca przypadłość, ale dość częsta choroba, na którą cierpią przede wszystkim kobiety, choć zdarzają się zachorowania również w przypadku mężczyzn i dzieci. Jest to niezwykle krępujaca dolegliowść, która niejednokrotnie wprawia kobietę w zażenowanie, bywając źródłem wstydu.
Przyczyn nietrzymania moczu może być wiele i większość z nich jest uzależniona od rodzaju schorzenia. Wśród przyczyn zachorowania znajdują się:
- infekcje układu moczowo-płciowego,
- zmiany hormonalne,
- choroby neurologiczne,
- porody,
- zabiegi na gruczole krokowym,
- praca fizyczna mająca wpływ na stan mięśni krocza,
- otyłość,
- nadużywanie środków moczopędnych.
RODZAJE NIETRZYMANIA MOCZU
Wyróżnia się 4 podstawowe rodzaje nietrzymania moczu:
- wysiłkowe nietrzymanie moczu,
- nietrzymanie moczu spowodowane naglącymi parciami,
- nietrzymanie moczu związane z przepełnieniem pęcherza,
- odruchowe nietrzymanie moczu.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu jest spowodowane nieprawidłowym mechanizmem zamknięcia cewki moczowej. Do wycieku moczu z pęcherza dochodzi w wyniku biernego pokonania oporu cewkowego, na skutek wzrostu ciśnienia śródbrzusznego, w trakcie kaszlu, kichnięcia, czy wysiłku fizycznego. Przyczyną wysiłkowego nietrzymania moczu u kobiet jest najczęściej osłabienie mięśni dna miednicy, spowodowane licznymi porodami, ciężką pracą fizyczną, obniżeniem narządów miednicy małej, zaburzeniami hormonalnymi (niedobór estrogenów). U mężczyzn wysiłkowe nietrzymanie moczu jest przeważnie następstwem uszkodzenia zwieracza w trakcie operacji lub elektroresekcji gruczołu krokowego.
Nietrzymanie moczu spowodowane naglącymi parciami jest spowodowane zaburzeniami w obrębie dolnych dróg moczowych. Wyróżnia się dwa rodzaje nietrzymania moczu spowodowanego naglącym parciem:
- postać czuciową – za nietrzymanie moczu odpowiedzialne jest wzmożone czucie w pęcherzu,
- postać ruchową – w fazie gromadzenia moczu występują skurcze mięśnia wypieracza.
Nietrzymanie moczu z przepełnienia występuje u pacjentów z tzw. przeszkodą podpęcherzową. U mężczyzn najczęściej jest to powiększenie gruczołu krokowego, a u kobiet zagięcie cewki moczowej, spowodowane obniżeniem dna miednicy. Wzrost ciśnienia w przepełnionym pęcherzu pokonuje opór cewki moczowej i dochodzi do okresowego wycieku moczu.
Odruchowe nietrzymanie moczu jest związane ze schorzeniem układu nerwowego. Okresowe, niekontrolowane skurcze wypieracza powodują nieświadome oddawanie moczu.
Czasem nie można stwierdzić jednej, wyraźnej przyczyny nietrzymania moczu. W tych przypadkach pomocne są badania urodynamiczne.
Na występowanie nietrzymania moczu mają również wpływ:
- zakażenia układu moczowego,
- brak aktywności fizycznej po porodach,
- przebyte zabiegi operacyjne,
- niektóre choroby, np. przerost gruczołu krokowego, zapalenia pochwy, udar mózgu, stwardnienie rozsiane, cukrzyca, niewydolność serca,
- alkoholizm,
- niektóre leki.
DIAGNOSTYKA
W przypadku pojawienia się objawów nietrzymania moczu konieczna jest wizyta u urologa i neurologa, a jeżeli problem ten dotyczy kobiety, również u ginekologa. Poza wywiadem i badaniem lekarskim należy wykonać szereg badań dodatkowych:
- badanie ogólne moczu,
- posiew moczu,
- oznaczenie stężenia kreatyniny i mocznika w surowicy,
- USG,
- badanie urodynamiczne.
Pod pojęciem „badanie urodynamiczne” kryje się kilka różnych testów. Mierzą one ilość oddawanego moczu, czas oddawania tego moczu, ciśnienie wewnątrz pęcherza i odbytnicy oraz napięcie mięśni, które zatrzymują mocz, czyli zwieraczy. W trakcie badania urodynamicznego rejestruje się ciśnienia panujące w pęcherzu oraz w odbytnicy. Czynność mięśni zwieraczy jest określana dzięki elektrodom znajdującym się w pochwie, odbytnicy lub mięśniu zwieraczu. Po napełnieniu pęcherza moczowego oddaje się mocz do specjalnego urządzenia, zwanego uroflowmetrem, mierzącego ilość i szybkość oddawania moczu. W trakcie oddawania moczu rejestrowane są ciśnienia w pęcherzu i w jamie brzusznej oraz zapisywana czynność zwieraczy.
METODY LECZENIA
Leczenie polega początkowo na systematycznym wykonywaniu ćwiczeń, których celem jest wzmocnienie mięśni dna miednicy oraz przestrzeganiu właściwego oddawania moczu w ciągu doby. Kolejnym etapem jest leczenie farmakologiczne, a w przypadku niepowodzenia – leczenie operacyjne.
Terapia jest długotrwała, musi być prowadzona systematycznie i nierzadko wymaga współpracy kilku specjalistów. U zdecydowanej większości chorych dolegliwości całkowicie ustępują lub znacznie się zmniejszają, co pozwala przywrócić komfort życia.
LECZENIE ZACHOWAWCZE
Osoby u których wystąpi ta nieprzyjemna dolegliwość powinny pamiętać o kilku prostych zasadach:
- należy całkowicie opróżniać pęcherz po nocnym wypoczynku,
- należy systematycznie prowadzić dzienniczek samokontroli, notując godziny oddawania moczu i przypadki moczenia mimowolnego,
- należy przestrzegać oddawania moczu w godzinach, na które przypada moczenie bezwiedne.
Czasem wykorzystuje się także techniki psychologiczne regulujące tzw. zachowania behawioralne związane z oddawaniem moczu, czyli regulowanie częstości oddawania moczu w ciągu dnia i kontrolę ilości wypijanych płynów.
Terapię nietrzymania moczu wspomagają ćwiczenia mięśni miednicy – tak zwane ćwiczenia Kegla. Odniosą one skutek pod warunkiem, że będą wykonywane prawidłowo i systematycznie. Rezultaty pojawiają się jednak mniej więcej po pół roku. Aby prawidłowo i skutecznie wykonywać ćwiczenia, należy zgłosić się na konsultację do specjalisty rehabilitanta, ginekologa lub urologa.
LECZENIE FARMAKOLOGICZNE
Leki muszą być stosowane według zaleceń specjalisty. Wśród metod nieoperacyjnych można stosować miejscowo leki hormonalne lub leki antycholinergiczne, które zwiększają pojemność pęcherza moczowego i hamują jego niekontrolowane skurcze. Kuracje trwają od pół roku do roku, a jeśli objawy powracają, trzeba je powtarzać.
LECZENIE OPERACYJNE
Jeśli leczenie zachowawcze nie przyniosło oczekiwanych efektów lub wysiłkowe nietrzymanie moczu jest bardzo nasilone u kobiet przeprowadza się zabiegi operacyjne, polegające na wykonaniu plastyki krocza, pochwy lub cewki moczowej. Kwalifikacji do rodzaju leczenia operacyjnego dokonuje lekarz urolog lub ginekolog na podstawie rozmowy, badania chorej i wyników badań dodatkowych (w tym badania urodynamicznego).
Stosowanych jest wiele metod leczenia, dobieranych dla każdego chorego indywidualnie. Skuteczność najlepszych metod sięga 100% bezpośrednio po zabiegu, jednak z upływem czasu dolegliwości mogą nawrócić.
Najczęściej stosowane metody leczenia zabiegowego to:
- operacja Burcha /operacja Marshall – Marchetti – Krantz (MMK), polega ona na przyszyciu tkanek okalających pochwę do więzadeł nad spojeniem łonowym (op. Burcha) lub tkanek okołocewkowych (MMK) do spojenia łonowego (MMK) na drodze otwartej operacji. Skuteczność tych zabiegów ocenia się na 85-90%.
- operacje pętlowe (ang. sling), najskuteczniejsze (85-95% wyleczeń) i najbardziej uniwersalne. Ideą tego zabiegu jest wytworzenie podparcia szyi pęcherza i cewki za pomocą przeprowadzonego pod szyją pęcherza paska o 1- 2 cm szerokości z materiału naturalnego, bądź syntetycznego.
- TVT (ang. tension free vaginal tape), to zabieg z wykorzystaniem taśmy z siatki prolenowej zakładanej na środkowy odcinek cewki moczowej. Metoda ta daje ok. 95% wyleczeń.
- TOT (ang. trans obturator tape), to także taśma syntetyczna wprowadzana pod środkowy odcinek cewki moczowej.
- Wstrzyknięcia i implanty okołocewkowe, uszczelniają szyję pęcherza i cewkę moczową. Stosowanych jest wiele substancji, m.in kolagen wołowy, własny tłuszcz, teflon, mikroimplanty silikonowe. Często wymagają kilku wstrzyknięć w celu uzyskania optymalnego skutku.
- Sztuczny zwieracz, stosowany u kobiet i mężczyzn. Jest to metoda bardzo skuteczna, lecz kosztowna. Zasada działania opiera się na hydraulicznie wypełnianym mankiecie założonym dookoła cewki moczowej lub szyi pęcherza. U 10-15 % chorych dochodzi do awarii mechanicznych systemu, a jego żywotność wynosi około 8-10 lat.
NIEPOWODZENIE LECZENIA – CO DALEJ?
W razie nieskuteczności leczenia zachowawczego i operacyjnego lub gdy wykonanie zabiegu jest niemożliwe, czy też w przypadku nasilonych dolegliwości, zaleca się stosowanie dostępnych w aptekach specjalnych pieluchomajtek lub cewników zewnętrznych dla kobiet i mężczyzn oraz worków do zbiórki moczu.
