Wątroba – najważniejszy gruczoł w organizmie człowieka
Wątroba jest wysoce skomplikowanym narządem wewnętrznym, bez którego człowiek nie mógłby żyć. Już w starożytności uważano, że wątroba jest najważniejszym narządem w organizmie człowieka, a nawet twierdzono, że jest tzw. „siedzibą duszy”. Z czasem zaczęto przypisywać jej jednak coraz mniejsze znaczenie, jednak w obecnych czasach ponownie jest uznawana za niezwykle ważny narząd. Wątrobę można porównać do dużego laboratorium chemicznego organizmu ludzkiego, zbiornika i dystrybutora paliwa oraz ośrodka kontroli antytoksycznej, który pełni w organizmie ponad 500 funkcji.
Budowa i funkcjonowanie wątroby:
Wątroba (z łac. hepar) nazywana jest „fabryką chemiczną” i jednocześnie „kucharzem i lekarzem” całego organizmu. Składa się z hepatocytów, które przetwarzają składniki odżywcze wchłonięte w jelicie cienkim, w substancje lepiej przyswajalne przez komórki naszego ciała oraz odtruwające organizm z substancji toksycznych. Wątroba jest największym gruczołem ciała ludzkiego o masie ok. 1,5 kg (zdrowa) u mężczyzn i 1,3 kg u kobiet. Znajduje się ona głównie po prawej stronie pod przeponą, osłonięta jest mocnymi mięśniami i dolnymi żebrami. Dzieli się na płaty: prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty i jest koloru czerwonobrązowego (z powodu dużej zawartości krwi). Spośród komórek wszystkich narządów, komórki wątroby są najbardziej obciążone pracą. W związku z tym regenerują się bardzo szybko (w ciągu 25 dni stopniowo regenerują się wszystkie hepatocyty). Wątroba nie boli, ponieważ nie jest unerwiona. Kiedy jednak jest „maltretowana” powiększa się, rozciąga otaczającą ją torebkę ochronną i napiera na sąsiednie organy. Stąd nieprzyjemne uczucie kłucia w boku czy rozpierania pod żebrami. Każde nadwyrężenie tkanek wątroby oznacza zaburzenia jej funkcji.
Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na stan wątroby jest odpowiednia dieta.
Funkcje wątroby:
Główną funkcją wątroby jest wydzielanie żółci (dziennie 250-1000 ml). Część żółci zgromadzona jest w pęcherzyku żółciowym i jest z niego sukcesywnie uwalniana, w zależności od zapotrzebowania. Uwolniona żółć zawiera lipidy, takie jak: cholesterol, kwasy tłuszczowe, lecytyna, bilirubina oraz tetrapirola. Żółć odgrywa ważną rolę w procesie wchłaniania tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K i F). Wątroba neutralizuje również toksyny i inne szkodliwe substancje, usuwając je poprzez wydzielaną żółć. W przypadku, gdy wątrobie nie udaje się zneutralizować w pełni wszystkich substancji toksycznych z powodu niewystarczającej alkaliczności, zatruta żółć spływa wówczas do jelita cienkiego, które (o ile nie dojdzie do szybkiej ich eliminacji w postaci wymiotów) wchłania ponownie znaczną część trujących składników, wywołując jednocześnie stan zapalny.
Jedną z podstawowych metod profilaktyki chorób wątroby są regularne badania laboratoryjne, popularne nazywane “profilem wątrobowym”, które są dostępne na naszej stronie internetowej sklep.etermed.pl przeznaczony dla osób z województwa pomorskiego bądź na stronie badamysię.pl funkcjonuje w całej Polsce.
Innymi funkcjami wątroby są:
- zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.Wątroba stanowi zbiornik substancji alkalicznych (niezbędnych dla zachowania tej równowagi w organizmie), a zwłaszcza sodu. Sód jest obecny we wszystkich komórkach, a obszary koncentracji sodu spełniają funkcję buforu, umożliwiając neutralizowanie kwaśnych i żrących substancji,
- regulacja gospodarki węglowodanowej. Wątroba utrzymuje prawidłowe stężenie glukozy we krwi, przekształca glukozę w glikogen i odwrotnie,
- udział w procesach syntezy enzymów, hormonów, białek, w tym czynników krzepnięcia krwi itd.,
- udział w procesach biotransformacji – degradacji i detoksykacji wielu związków (np. alkoholu),
- udział w zamianie cukrów i białek na tłuszcze oraz w spalaniu kwasów tłuszczowych,
- regulacja produkcji cholesterolu, który jest m.in. składnikiem ścian komórkowych oraz niektórych hormonów,
- magazynowanie różnych składników, takich jak: glikogen, tłuszcze, węglowodany, białka, witaminy (A, D, B9, B12), a także żelaza.
- zaburzenia funkcjonowania wątroby i leczenie jej schorzeń.
Objawy chorób wątroby są zmienne i niestałe.
W przebiegu chorób wątroby mogą występować:
- przedłużające się zmęczenie, apatia, stany depresyjne,
- nudności, wymioty,
- odbarwione stolce lub ciemne zabarwienie moczu,
- świąd skóry, bóle mięśni i stawów,
- krwawienia z przewodu pokarmowego,
- powiększenie obwodu brzucha i obrzęki kończyn dolnych,
- zaburzenia psychiczne związane z upośledzeniem czynności mózgu (encefalopatia wątrobowa).
Czasami choroby wątroby przebiegają bezobjawowo lub ich objawy są mało specyficzne, dlatego też w wielu przypadkach niezbędne jest wykonanie bardzo specjalistycznych badań, aby wykryć dane schorzenie.
Przewlekłe lub podostre zapalenie wątroby:
Rozpoznaje się wtedy, gdy po upływie roku od przebytego wirusowego zapalenia wątroby chory nadal odczuwa dolegliwości wątrobowe. Choroba ta może przebiegać jako postać łagodna lub bardziej agresywna. W pierwszym przypadku, pomimo utrzymujących się zmian, funkcja wątroby nie wykazuje tendencji do pogarszania się. W zasadzie (poza zmodyfikowaną dietą) postać ta nie wymaga leczenia farmakologicznego. Druga postać choroby, czyli przewlekłe agresywne zapalenie wątroby, objawia się w postaci kilkakrotnie nawracających ataków wzrostu dolegliwości i szybko postępującego upośledzenia funkcji wątroby, które mogą prowadzić do powstania jej marskości. Oprócz leczenia dietetycznego konieczne jest systematyczne leczenie farmakologiczne.
Marskości wątroby
Występuje kiedy miejsce komórek wątroby zajmuje stopniowo rozrastająca się, bezwartościowa dla tego narządu, tkanka włóknista. Choroba prowadzi do stopniowego upośledzenia funkcji wątroby. Wśród czynników powodujących to schorzenie najczęściej wymienia się: uprzednio przebyte wirusowe zapalenie wątroby lub przewlekły alkoholizm. Jednym z istotnych czynników wpływających na wątrobę jest alkohol etylowy. Spożywany w niewielkich ilościach („pięćdziesiątka” tygodniowo) poprawia jej ukrwienie i dystrybucję cholesterolu, obniżając w ten sposób ryzyko zmian miażdżycowych. Najczęściej jednak spotykamy się z jego nadużywaniem. Sam etanol nie jest tak groźny. Dużo bardziej toksyczny jest produkt jego metabolizmu – aldehyd octowy. Początkowo w wyniku nadużywania alkoholu dochodzi do odwracalnych zmian, jednak w przypadku dalszego spożywania alkoholu, część komórek ulega uszkodzeniu, następuje rozwój ognisk zapalnych i zachodzi proces włókniejącego zbliznowacenia. Właśnie te zmiany składają się na obraz poalkoholowej marskości wątroby. Kolejnym etapem choroby może być rak wątroby, a ostatecznie śmierć pacjenta.
Stłuszczenie wątroby
Choroba polegająca na zwiększeniu w wątrobie zawartości tłuszczu powyżej 50%. Niekiedy towarzyszą temu stanowi nacieki zapalne i pojedyncze ogniska martwicy. Klinicznie stwierdza się wówczas powiększenie wątroby. Do przyczyn powodujących stłuszczenie wątroby należą: nadmierne spożywanie energii, różne czynniki toksyczne (zakażenie, zatrucie grzybami, alkoholizm, spożywanie niewielkich ilości alkoholu regularnie), zaburzenia wewnątrzwydzielnicze lub zaburzenia metaboliczne. Leczenie polega na stosowaniu odpowiedniej wysokobiałkowej, niskoenergetycznej i niskotłuszczowej (do 40 g tłuszczu/dobę) diety.
Częstymi przyczynami wymienionych powyżej schorzeń są: wirusowe zapalenia typu A, B, C, nadużywanie niektórych leków, zatrucia (np. grzybami) itp.
Kłopotliwe jest leczenie farmakologiczne, gdyż stosowane w przewlekłych chorobach wątroby leki nie zawsze przynoszą pożądane rezultaty. Przy zbyt długim stosowaniu farmaceutyków dochodzi niekiedy do uszkodzeń narządów miąższowych, w tym również wątroby. Korzystnie jest wspomagać leczenie farmakologiczne odpowiednią dietą.W przewlekłych stanach zapalnych wątroby stosuje się zwykle dietę wysokobiałkową, przekraczającą od 50 do 100 procent normalną podaż białka, z dużą zawartością witamin. Celem takiej diety jest dostarczenie wszystkich składników pokarmowych niezbędnych do odnowy komórek wątrobowych. Natomiast u chorych z wodobrzuszem, zmniejsza się podawanie białka co najmniej o 50 proc. poniżej normy, a w śpiączce wątrobowej wyłącza się całkowicie na jakiś czas białko, nawet przy żywieniu dożylnym.
