Nietolerancja laktozy – problem, który może dotyczyć każdego, bez względu na wiek
Nietolerancja laktozy jest jedną z najczęściej występujących nietolerancji pokarmowych. Przypadłość ta może dotyczyć wszystkich: niemowląt, dzieci, dorosłych i osób starszych.
Laktoza jest naturalnym dwucukrem mlecznym, węglowodanem, który składa się z cząsteczek glukozy i galaktozy. Występuje w mleku krowim, kozim, owczym, ludzkim i w produktach pochodnych. Jej trawienie odbywa się w jelicie cienkim i odpowiada za nie enzym trawienny laktaza. W sytuacji kiedy ilość laktazy jest zbyt mała, a ilość laktozy w jelicie grubym jest zbyt duża, pojawiają się bardzo nieprzyjemne dolegliwości.
Wśród rodzajów nietolerancji laktozy można wymienić:
- Nietolerancję wrodzoną, czyli alaktazję. Dotyczy dzieci, które od chwili przyjścia na świat nie posiadają zdolności wytwarzania laktazy i muszą być karmione sztucznymi mieszankami pozbawionymi cukru mlecznego. Jest to rzadka, ale niebezpieczna postać choroby, która zmusza osoby zmagające się z nią do stosowania diety bezlaktozowej przez całe życie,
- Nietolerancję pierwotną. Dotyczy osób, które w dzieciństwie spożywały mleko i nie miały z tym żadnych problemów, a w okresie dojrzewania lub w życiu dorosłym, zaczynają bardzo źle na nie reagować. U większości osób aktywność laktazy ulega regularnemu zmniejszaniu już od wczesnego dzieciństwa, aż do wieku dorosłego. Statystyki podają, że aż 70 procent osób dorosłych wykazuje w mniejszym lub większym stopniu nietolerancję laktozy.
- Nietolerancję wtórną. Ma charakter przejściowy i najczęściej związana jest z uszkodzeniem błony śluzowej jelita i uszkodzeniem szczytowej części kosmków jelitowych, gdzie znajduje się laktaza. Może przebiegać np. w wyniku ostrych infekcji i zakażeń żołądkowo-jelitowych czy w wyniku działania niektórych leków, zwłaszcza antybiotyków. Ta postać choroby jest odwracalna i ustępuje wraz z regeneracją śluzówki jelita.
Nietolerancja laktozy jest schorzeniem, które często pojawia się u dzieci. Objawy i dolegliwości jakie towarzyszą chorobie mogą być bardzo uporczywe zarówno dla dzieci, jak i ich rodziców. W przypadku zauważenia niepokojących sygnałów wysyłanych przez dziecięcy organizm, należy udać się po poradę do lekarza dziecięcego – pediatry.
Konsultacja pediatryczna znajduje się w ofercie gdańskiego Centrum Medycznego ETER-MED, gdzie pacjentów przyjmują wykwalifikowani i doświadczeni specjaliści. Wizytę lekarską można zakupić bez wychodzenia z domu, w portalu pacjenta ETER-MED.
Przyczyny nietolerancji laktozy
Przyczyny nietolerancji laktozy mogą być różne, jednak większość z ich jest ściśle powiązana z
- Dziedziczny niedobór laktazy, uaktywniający się najczęściej po drugim roku życia,
- Wrodzony niedobór laktazy,
- Nabyta nietolerancja laktazy, którą wywołują choroby przewodu pokarmowego i czynniki powodujące niszczenie nabłonków i kosmków jelitowych (odpowiadających za produkcję laktazy),
- Zespół Leśniowskiego – Crohna, podczas której dochodzi do niszczenia całej grubości ściany jelit (jest to choroba zapalna jelit),
- Choroba Duhringa (opryszczkowate zapalenie skóry),
- Celiakia, która prowadzi do niszczenia kosmków jelitowych,
Dowiedz się więcej o celiakii!
- Enteropatia cukrzycowa,
- Niedożywienie,
- Mukowiscydoza,
- Zespół jelita krótkiego,
- Martwicze zapalenie jelita,
- Tasiemczyca i inne pasożyty w przewodzie pokarmowym,
- Zakażenia żołądkowo-jelitowe,
- Infekcje bakteryjne i infekcje wirusowe (wywołane np. przez Salmonellę, E.Coli, rotawirusy, adenowirusy) upośledzające tolerancję laktozy,
- Alergia pokarmowa na białko mleka krowiego,
- Alergia pokarmowa na białko soi,
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne,
- Niektóre antybiotyki,
- Stosowany w nadmiarze kwas acetylosalicylowy,
- Alkohol (niszczący nabłonek jelita),
- Promieniowanie jonizujące.
Jak się objawia nietolerancja laktozy
Objawy nietolerancji laktozy mogą wystąpić zarówno 30 minut po zjedzeniu posiłku mlecznego, jak i 2-3 godziny po nim. Ich nasilenie zróżnicowane jest pod względem rodzaju i ilości zjedzonego produktu.
Jednymi z najczęściej występujących dolegliwości są: bóle brzucha, skurcze, odbijanie, nudności, wymioty i wodniste biegunki. Równie często chorzy zmagając się ze wzdęciami kolkami i wydalaniem dużej ilości gazów fermentacyjnych.
Warto wiedzieć, że objawy nie występują po spożyciu przetworów mlecznych takich jak: jogurt, kefir, maślanka.
Rozpoznanie nietolerancji laktozy
Rozpoznanie choroby następuje na podstawie obrazu klinicznego, wyniku wykonanego testu, badań laboratoryjnych i badań obrazowych.
Najbardziej wiarygodnym, nieinwazyjnym badaniem, umożliwiającym rozpoznanie choroby jest wodorowy test oddechowy (WTO). Podczas badania pacjentowi podaje się płyn zawierający laktozę, a następnie wykonywany jest pomiar stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. W sytuacji kiedy poziom wydychanego gazu jest większy niż u osoby zdrowej, mówimy o nietolerancji laktozy.
Innymi metodami, które służą do diagnostyki nietolerancji laktozy są np.: badanie pH stolca, badanie wycinka jelita cienkiego, badanie molekularne polimorfizmu genu laktazy (LCT), test doustnego obciążenia laktozą, próba eliminacyjna (dwutygodniowa dieta bezlaktozowa).
Nietolerancja laktozy, a alergia na mleko
Bardzo często zdarza się, że nietolerancja laktozy mylona jest z alergią na białko mleka krowiego. Należy wiedzieć, że są to dwie różne jednostki chorobowe. Uczulenie na mleko jest nadmierną reakcją organizmu na kontakt z alergenem, w tym przypadku na białko mleka. Objawy uczulenia to najczęściej: zmiany skórne, wysypka, szorstka skóra, kolki, atopowe zapalenie skóry czy marudzenie. Co więcej, objawy uczulenia na mleko pojawiają się bardzo szybko, najczęściej zaraz po jego spożyciu, natomiast objawy nietolerancji laktozy widoczne są nie wcześniej jak po 30 minutach, a zwykle po kilku czy nawet kilkunastu godzinach. Wszelkie wątpliwości związane z rodzajem schorzenia mogą rozwiać wyżej wymienione metody diagnostyczne i wykonanie testu alergicznego.
Jak leczyć nietolerancję laktozy
Leczenie nietolerancji laktozy opiera się przede wszystkim na diecie eliminacyjnej, wykluczającej produkty zawierające cukier mleczny.
Osoby na diecie eliminacyjnej powinny systematycznie kontrolować swój stan zdrowia i wykonywać badania laboratoryjne, ponieważ wykluczenie powyższych produktów może prowadzić do niedoborów wapnia i wielu witamin, czego efektem może być np. demineralizacja kości, krzywica, osteoporoza, zaburzenia snu, problemy z uzębieniem czy w przypadku dzieci zahamowanie wzrostu.
Osoby, które przechodzą na dietę bezlaktozową nie powinny rezygnować z fermentowanych produktów mlecznych, które nie tylko zawierają bakterie fermentacyjne (sprawiające, że laktoza jest nieszkodliwa), to jeszcze zawierają wapń i witaminy. Fermentowane produkty mleczne to np. kefir, maślanka, kwaśne mleko, kwaśna śmietana. Warto też wprowadzić do diety więcej produktów bogatych w witaminę D (np. tłuste ryby, awokado, żółtka jaj). Ponadto w aptekach można znaleźć suplementy diety, które zawierają gotowy enzym trawiący laktozę. Tego typu laktaza wspomaga trawienie produktów mlecznych i łagodzi objawy nietolerancji laktozy.
Laktozę znajdziemy nie tylko w produktach mlecznych (choć tam jest jej najwięcej), ale również w puddingach, sosach, zupach, czekoladzie mlecznej, płatkach śniadaniowych, pieczywie, gotowych mieszankach do wypieków. Laktoza znajduje się także w grochu, ziemniakach, burakach, fasoli, a nawet podrobach. Laktoza wykorzystywana jest też przy produkcji wędlin, kiełbas i przypraw, a nawet w produkcji niektórych leków (m.in. w suplementach diety, lekach homeopatycznych, pigułkach antykoncepcyjnych).
Zawartość laktozy w 100 g produktu:
Mleko odtłuszczone w proszku – około 50-60 g
Mleko pełne w proszku – około 39 g
Czekolada mleczna – około 10 g
Mleko skondensowane – około 10 g
Mleko modyfikowane dla dzieci – około 8 g
Mleko krowie, mleko owcze – około 5 g
Maślanka, jogurty, kefiry – około 5 g
Śmietana, lody śmietankowe – około 4 g
Twarogi – około 3 g
Serek wiejski – około 2,7 g
Serek homogenizowany – około 2,6 g
Ser feta – około 1 g
Mleko bezlaktozowe – około 1 g
Ser żółty – około 0,1 g
Jajka – około 0,1 g
Ser mozzarella – około 0,08 g
