Orkisz – dlaczego warto zastąpić nim zwykłą pszenicę?
Pszenica orkiszowa (Triticum pelta), popularnie nazywana orkiszem, jest jednym z najstarszych podgatunków pszenic, który jeszcze w XIX wieku był popularniejszy od zwyczajnej pszenicy. O jego właściwościach zdrowotnych, odżywczych i pielęgnacyjnych głośno mówiła Święta Hildegarda, przeorka, uzdrowicielka klasztoru Benedyktynów z Bingen.
Uprawę orkiszu rozpoczęto w rejonie Morza Czarnego (5 tysięcy lat p.n.e.), na Dalekim Wschodzie, a później na terenie Europy Środkowej, w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych. W Polsce orkisz był najchętniej uprawiany na Pomorzu oraz na Kujawach. W XIX wieku był bardziej popularny niż pszenica zwyczajna.
Przez wiele lat zapomniany wraca do łask ciesząc się coraz większym zainteresowaniem i przede wszystkim zastosowaniem. Od kilku lat ponownie uprawiany jest w Polsce. Doskonale nadaje się do uprawy ekologicznej, nie wymaga żyznych gleb, nie wymaga sztucznego nawożenia, jest odporny na zmiany klimatyczne i nie poddaje się go modyfikacjom genetycznym, co pozwala mu przetrwać w niezmienionej formie. Wyjątkowe właściwości zdrowotne orkiszu zostały docenione przez lekarzy, dietetyków i specjalistów zdrowego jedzenia.
Orkisz składa się przede wszystkim ze skrobi (56%), białka (11,6%) oraz tłuszczu (2,7%). Jest doskonałym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego, witamin z grupy B, witaminy PP, witaminy A, witaminy D, witaminy A, fitosteroli, kwasu linolenowego, kwasu krzemowego, składników mineralnych: selenu, potasu, żelaza, wapnia, cynku, miedzi, magnezu, fosforu, manganu. Składnikiem, który wyróżnia orkisz jest rodanid, związek będący naturalnym antybiotykiem. Występuje również we krwi, w ślinie i w mleku kobiecym. Wykazuje właściwości antybakteryjne, wzmacnia układ odpornościowy, wspomaga procesy krwiotwórcze, chroni dzieci karmione piersią przed infekcjami, zapobiega nieprawidłowemu przebiegowi ciąży, wspomaga prawidłowy wzrost i rozwój młodego organizmu.
Jakie korzyści zdrowotne daje nam spożywanie orkiszu
- Wspomaga odporność organizmu,
- Chroni przed zakażeniami,
- Regeneruje organizm,
- Usuwa wzmożone napięcie mięśniowe,
- Umożliwia lepsze dotlenienie tkanek i komórek,
- Zapobiega zmniejszeniu wydolności organizmu,
- Wykazuje działanie przeciwalergiczne,
- Spowalnia wchłanianie cukru do krwiobiegu,
- Wspomaga prace układu krążenia,
- Posiada właściwości krwiotwórcze,
- Zmniejsza ryzyko anemii,
- Chroni organizm przed chorobami serca,
- Obniża poziom złego cholesterolu,
- Zmniejsza ryzyko miażdżycy,
- Usuwa toksyny z organizmu,
- Reguluje pracę układu pokarmowego,
- Wydłuża uczucie sytości po posiłku,
- Pomaga pozbyć się wzdęć i zaparć,
- Działa delikatnie przeczyszczająco,
- Przyspiesza przemianę materii,
- Zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych,
- Korzystnie wpływa na syntezę hormonów płciowych,
- Chroni przed nowotworami kobiecymi (szczególnie rakiem sutka i rakiem jajnika),
- Zmniejsza ryzyko nowotworu jelita grubego,
- Wspomaga pracę układu nerwowego,
- Poprawia nastrój i rozwesela,
- Wspomaga leczenie depresji,
- Ułatwia koncentrację,
- Wspomaga zdolność zapamiętywania,
- Buduje mięśnie,
- Zmniejsza ból występujący np. w artretyzmie,
- Przyspiesza regenerację skóry,
- Poprawia wygląd włosów, skóry i paznokci,
- Działa rozgrzewająco,
- Działa natłuszczająco.
Orkisz zalecany jest osobom zmagającym się z dusznicą bolesną, chorobami układu krążenia, alergiami, zaburzeniami przemiany wapnia, częstymi infekcjami. Wspomaga leczenie cukrzycy, otyłości, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona, choroby Alzheimera, reumatyzmu i zatruciami lekami.
Dlaczego warto zastąpić zwykłą pszenicę orkiszem?
Przede wszystkim orkisz jest smaczniejszy, zdrowszy i bardziej naturalny. Nie dotyczą go procesy ulepszania i modyfikacji. Ma mocniejszą łuskę, dzięki czemu jest bardziej odporny na zanieczyszczenia, pestycydy, szkodniki i choroby. Jest też bogatszym źródłem białka (wykazuje go o ponad 30% więcej), błonnika pokarmowego, witamin i składników mineralnych. Jest też mniej kaloryczny od białej pszenicy i zawiera mniejszą ilość węglowodanów. Cechuje go wyższy stopień strawności. Zwykła pszenica zawiera zdecydowanie więcej glutenu niż pszenica orkiszowa, mimo to orkisz nie nadaje się do spożywania przez osoby chore na celiakię.
Zastosowanie pszenicy orkiszowej
Orkisz ma nie tylko wiele korzyści zdrowotnych, ale też cechują go wyjątkowe walory smakowe. Jego ziarna wykorzystywane są do wypieku pieczywa, szczególnie chleba i bułek, przetwarzane są na mąkę orkiszową, płatki orkiszowe. W niektórych sklepach można też kupić otręby i makarony z mąki orkiszowej, ciastka, chrupki, a nawet syropy i kawę orkiszową.
Pieczywo orkiszowe jest doskonałym zamiennikiem tradycyjnego, białego pieczywa w diecie redukcyjnej. 100 g chleba orkiszowego to około 240 kalorii, w których znajduje się 5 g błonnika pokarmowego, pozwalającego na dłuższe uczucie sytości po posiłku.
Płatki orkiszowe powstają ze zgniecionych ziaren orkiszu, idealnie komponują się z mlekiem, jogurtami, kefirami, musli i owocami. Można je jeść ugotowane i surowe. 100 g płatków orkiszowych to 330 kalorii.
Kasza orkiszowa podobnie jak inne kasze jest kaloryczna, zawiera bowiem 320 kalorii w 100 g. Pomimo to jest smaczna, zdrowa, nadaje się na słodkie śniadanie i wytrawny obiad. W 100 g kaszy znajduje się około 11 g białka, 2,7 g kwasów tłuszczowych, dużo witamin i minerałów.
Mąka orkiszowa znajduje zastosowanie przede wszystkim w wypiekach. Wykorzystuje się ją nie tylko do pieczenia chleba, ale też do naleśników, placków, ciast, muffinek czy tart. Mąka orkiszowa może być razowa i jasna, powstała z ziaren pozbawionych otrąb.
Kawa orkiszowa powstaje z palonych ziaren orkiszu. Może występować zarówno w postaci mielonej, rozpuszczalnej jak i ziarnistej. Nie zawiera kofeiny, ale dorównuje smakiem kawie tradycyjnej. Jest odpowiednia dla dorosłych, kobiet w ciąży i dzieci. Można ją przygotowywać na ciepło, ale też na zimno (np. z lodami).
Syrop orkiszowy jest doskonałym zamiennikiem cukru białego i syropu klonowego, w smaku przypomina miód. Zawarte w nim cukry mają niższy indeks glikemiczny i są lepiej przyswajalne. Sprawdza się idealnie jako dodatek do herbaty, dodatek do deserów, do twarożków i wypieków.
