Gorączka jest objawem bardzo często występującym u dzieci. Podwyższona temperatura u niemowlęcia, przedszkolaka, ale i u nastolatka wywołuje zazwyczaj duży niepokój u rodziców i stanowi jeden z najczęstszych powodów konsultacji pediatrycznych. Sezon infekcyjny trwa i chociaż wydaje się, że szczyt zachorowań mamy już za sobą – jest to dobra okazja, aby przypomnieć o gorączce kilka faktów, o których każdy rodzic wiedzieć powinien.
Temperatura ciała zdrowego niemowlaka waha się pomiędzy 36,6 a 37,5 stopni Celsjusza, co spowodowane jest niedojrzałym jeszcze układem termoregulacji, a regulujący temperaturę ciała i utrzymujący ją na odpowiednim poziomie ośrodek w podwzgórzu nie działa jeszcze sprawnie. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że każde dziecko jest inne i zawsze należy dokładnie je obserwować.
Co mogą wskazywać poniższe temperatury ciała:
- Poniżej 36,0 stopni Celsjusza – osłabienie organizmu
- 36,0 – 37,0 stopni Celsjusza – temperatura prawidłowa
- 37,1 – 38,0 stopni Celsjusza – stan podgorączkowy
- 38,1 – 38,5 stopni Celsjusza – gorączka średnia
- 38,6 – 40,0 stopni Celsjusza – wysoka gorączka
- 40,5 i więcej stopni Celsjusza – bardzo wysoka gorączka niebezpieczna dla zdrowia i życia
Czym spowodowana jest gorączka?
Gorączka, czyli temperatura ciała przekraczająca 38 stopni Celsjusza, towarzyszy wielu stanom chorobowym, a w przypadku dzieci najczęstszą jej przyczyną jej są infekcje, zarówno wirusowe, jak i bakteryjne. Należy jednak pamiętać, że wysokość gorączki nie zawsze wiąże się z ciężkością infekcji. Niejednokrotnie wysoka gorączka może towarzyszyć banalnym zakażeniom wirusowym i odwrotnie, w pewnych przypadkach zakażenie bakteryjne może przebiegać z nieznacznie tylko podwyższoną ciepłotą ciała, czyli stanem podgorączkowym. Podwyższona temperatura ciała u dzieci może być też reakcją na: szczepienia ochronne, silnie działające alergeny, niektóre leki, ciężkie urazy, rozległe oparzenia, nadczynność tarczycy, zapalenia stawów, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet stres i silne przeżycia emocjonalne.
Jak rozpoznać gorączkę u dziecka?
Rodzice bardzo często są w stanie zauważyć, że maluch gorączkuje, nawet bez wykorzystania termometru. Gorączkujące dziecko jest:
- osłabione,
- senne,
- marudne,
- płaczliwe,
- ma szkliste i zaczerwienione oczy,
- ma dreszcze,
- skarży się, że jest mu zimno,
- ma czerwone (rozpalone) policzki,
- może mieć przyspieszony oddech,
- przy wysokiej gorączce mogą pojawić się zaburzenia świadomości.
Jak prawidłowo mierzyć temperaturę?
Tradycyjnym, domowym sposobem na sprawdzenie czy dziecko gorączkuje, jest przyłożenie ust do jego czoła. Jeśli jest ono ciepłe, możemy mieć pewność, że maluch ma podwyższoną temperaturę.
Kiedy dziecko ma gorączkę, temperaturę należy mierzyć termometrem lekarskim przynajmniej dwa razy dzienne: zaraz po przebudzeniu, a następnie pod wieczór, około godz. 17-18, kiedy temperatura ma tendencję do wzrastania. Oczywistą rzeczą jest, że w każdym domu powinien znaleźć się termometr, który pozwoli na kontrolowanie temperatury ciała dziecka.
Na rynku dostępnych jest wiele typów termometrów, m.in.termometr paskowy, termometr rtęciowy, termometr elektroniczny, termometr bezdotykowy (na podczerwień), a nawet termometry w smoczku. Pomimo, że wszystkie z nich nadal możemy dostać w aptekach i niektórych sklepach z artykułami dla dzieci, to warto wiedzieć, że w 2007 roku Dyrektywa Unijna zakazała produkowania termometrów rtęciowych ze względu na ich szkodliwy wpływ na człowieka oraz na środowisko. Najbezpieczniejsze są termometry elektroniczne i na podczerwień, które zapewniają szybki pomiar i są bardziej trwałe. Termometry te najczęściej umożliwiają wykonanie pomiarów temperatury na czole lub w uchu dziecka. Aby uniknąć zafałszowania wyniku, pomiary te należy zawsze przeprowadzać według zaleceń danego producenta, ponieważ technika pomiaru może być zupełnie inna dla dwóch pozornie podobnych urządzeń. Paskowe termometry wydają się być najmniej skuteczne, ponieważ nie pokazują konkretnej temperatury dziecka, a jedynie w przybliżeniu określają ciepłotę ciała malucha.
Mierząc temperaturę ciała dziecka, należy wiedzieć, że jest ona inna w zależności od okolicy ciała, w której wykonywany jest pomiar, np. temperatura mierzona w odbycie jest o około 0,5 stopnia Celsjusza wyższa niż mierzona pod pachą.
Jak obniżyć gorączkę u dziecka?
Gorączka jest objawem obronnym organizmu i nie zawsze wymaga podania leków przeciwgorączkowych. Niewysoka gorączka mobilizuje układ odpornościowy do walki z wirusami i drobnoustrojami i przyspiesza przemianę materii, pobudzając organizm do tworzenia nowych przeciwciał odpornościowych.
Kiedy temperatura dziecka przekroczy 38,0 – 38,5 stopni Celsjusza zaleca się podanie leków, które zbiją gorączkę. Zastosowanie w tym przypadku znajdują środki na bazie paracetamolu lub ibuprofenu.
Dzieciom do ukończenia trzeciego miesiąca życia podaje się wyłącznie preparaty na bazie Paracetamolu (np. Paracetamol, Pedicetamol, Panadol, Efferalgan, Calpol), a u dzieci starszych preparaty Paracetamolu lub Ibuprofenu (np. Ibum, Ibufen, Nurofen). Leki najczęściej dostępne są w formie kropli, syropów i zawiesin do podania doustnego lub czopków doodbytniczych. Pomimo tego, że są to leki dostępne bez recepty, należy zawsze ściśle przestrzegać zaleceń lekarza lub producenta leku i nie przekraczać dopuszczalnych dobowych dawek maksymalnych dla każdego leku. Dawki pojedyncze podane są zazwyczaj na opakowaniu, w zależności od masy ciała dziecka (a nie od wieku). W uproszczeniu: odpowiednią dawkę ibuprofenu można podawać co 8 godzin, natomiast dawkę paracetamolu co 5-6 godzin, co daje nam możliwość podawania naprzemiennego leku w przypadku wyższej lub trudniejszej do obniżenia gorączki. W aptekach spotykamy coraz więcej nowych preparatów o przeróżnych nazwach, będących w istocie tym samym lekiem, np. Ibum jest tym samym co Nurofen (substancja czynną jest ibuprofen), a Efferalgan jest tym samym co Calpol (substancją czynną jest paracetamol). Należy o tym pamiętać, aby nie popełnić błędu i nie przekroczyć dobowej dawki danego leku.
Dzieciom, które nie skończyły 12 roku życia nie wolno podawać leków na bazie kwasu acetylosalicylowego (np. aspiryna, polopiryna), ponieważ mogą one doprowadzić do zespołu Reye’a, bardzo groźnej dla życia choroby neurologicznej.
Aby naturalnie obniżyć temperaturę, możemy przyłożyć no czoło, kark, w pachwiny dziecka chłodne okłady (nie zimne!), bądź wykąpać malca w letniej wodzie. Tu należy pamiętać, że woda nie może być zimna (ponieważ może to doprowadzić do nagłego wychłodzenia organizmu i szoku termicznego). Woda w wannie powinna być 1,2 stopnie niższa od temperatury ciała dziecka. Jeśli malec jest senny lub osłabiony kąpiel jest niewskazana!
Gorączkujące dziecko może nie mieć apetytu i nie należy karmić go na siłę, jednak powinno dużo pić, ponieważ organizm pocąc się traci wodę i elektrolity, co może doprowadzić do niebezpiecznego odwodnienia. Do picia najlepiej jest podawać wodę, delikatną herbatę owocową, czy rozcieńczony sok owocowy (czyste soki zawierają zbyt dużo cukru). Nie należy podawać dzieciom napoi gazowanych. Niemowlęta karmione mlekiem mamy, powinny być jak najczęściej przystawiane do piersi.
Maluch, który ma gorączkę powinien dużo odpoczywać i spać, a pomieszczenie, w którym przebywa powinno być regularnie wietrzone i odpowiednio nawilżone, co ułatwi mu oddychanie. Temperatura pomieszczenia nie powinna przekraczać 22 stopni Celsjusza.
Kiedy dziecko gorączkuje zazwyczaj jest mu zimno i wtedy należy odpowiednio je okryć. Kiedy jednak jego temperatura się ustabilizuje nie należy przegrzewać malca i zbytnio przykrywać. Jeśli dziecko się spoci, a jego ubranko będzie mokre, należy je zdjąć i założyć suche.
Kiedy należy udać się z dzieckiem do lekarza?
Bardzo często gorączka jest objawem na tyle niepokojącym, że rodzice chcą jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Trzeba pamiętać jednak, że zazwyczaj w pierwszej dobie gorączki pozostałe objawy są jeszcze dość słabo wyrażone i trudno jest zróżnicować, z jakim rodzajem infekcji mamy do czynienia. Zwykle, jeśli dziecko jest w dobrej formie, korzystniej jest podać leki przeciwgorączkowe i obserwować malca, a do lekarza zgłosić się w drugiej lub trzeciej dobie występowania objawów. PILNEJ KONSULTACJI PEDIATRYCZNEJ wymaga natomiast każda zwyżka ciepłoty ciała u noworodka i małego niemowlęcia, gorączka powyżej 38,0 stopni Celsjusza u starszych niemowląt, a także każdy przypadek gorączki z towarzyszącą wysypką (zwłaszcza o charakterze nieblednących pod wpływem ucisku wybroczyn) lub innymi niepokojącymi objawami, gorączki trudnej do obniżenia. Wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej są również: kłopoty z oddychaniem, zaburzenia świadomości malca, lęki, majaczenie, halucynacje, wymioty i biegunka, drgawki gorączkowe, ciemnożółty mocz, zapadnięte oczodoły i brak śliny w buzi (objawy świadczące o odwodnieniu), sztywna szyja dziecka, a także rozpaczliwy płacz malca.
Konsultację z pediatrą można wykupić w sklepie internetowym Przychodni ETER-MED.
Ponieważ każde dziecko jest inne, każde inaczej reaguje na choroby, gorączkę i leki, dlatego rodzice cały czas powinni uważnie je obserwować i w każdej niepokojącej sytuacji powinni skonsultować się z pediatrą. Warto wiedzieć, że na wezwanie pomocy lekarskiej nigdy nie jest za wcześnie.
