Wrzody trawienne (żołądka lub dwunastnicy), nazywane też chorobą wrzodową charakteryzują się drobnymi ranami powstałymi w ścianach żołądka, bądź dwunastnicy – miejscach najbardziej narażonych na działania soków żołądkowych.
Na wrzody żołądka lub dwunastnicy cierpi co dziesiąty Polak. Większość z nich to ludzie młodzi i w średnim wieku, często wykonujący stresującą pracę.
Do powstania owrzodzeń przyczynia się:
- złe odżywianie
- częste zastępowanie domowych posiłków fast foodami
- paleniu tytoniu
- spożywanie alkoholu
- długotrwałe przyjmowanie niektórych leków (np.aspiryna)
- zapalenie błony śluzowej żołądka
- bakteria Helicobacter Pylori
- błędy dietetyczne
Choroba wrzodowa objawia się:
- bólami w nadbrzuszu
- nadkwasotą
- zgagą
- wzdęciami
- biegunką lub uciążliwymi zaparciami
- znacznym chudnięciem
- uporczywymi wymiotami
- zmęczeniem
Dolegliwości nasilają się szczególnie po zjedzeniu klusek i pierogów (zwłaszcza podsmażanych), smażonego mięsa oraz innych smażonych potraw, np. frytek. Wrzodowcom szkodzą potrawy nadmiernie pikantne, kwaśne (szczególnie z octem), a także dania z cebulą, kapustą, grochem, fasolą, grzybami, jak również kawa (głównie parzona po turecku) i alkohol.
Jeśli dokuczają ci te dolegliwości, warto zrobić badanie endoskopowe, czyli gastroskopię.
Dowiedz się, w jaki sposób możesz przygotować się do gastroskopii
Po wykryciu wrzodów lekarz przepisze antybiotyki likwidujące bakterie Helicobacter pylori, jeżeli to one doprowadziły do uszkodzenia śluzówki żołądka lub dwunastnicy oraz leki regenerujące chory narząd. Kuracja z pewnością pomoże, jednak w trakcie przyjmowania lekarstw stosuj dietę. Nie dlatego, że leczy, ale dlatego, że twój chory przewód pokarmowy nie radzi sobie z ciężką, tradycyjną kuchnią. Jedząc to, co zwykle preferują osoby zdrowe, będziesz odczuwać dyskomfort, bóle brzucha i czas kuracji przedłuży się.
Na początku, gdy dolegliwości są szczególnie silne, jadłospis powinien być dość rygorystyczny. Dopiero, gdy objawy zaczynają ustępować, stopniowo rozszerzaj asortyment produktów i dań.
Okres ostrych dolegliwości
- Pij dużo ciepłych (lecz nie gorących!) napojów. Wskazana jest słaba herbata, szczególnie zielona liściasta, zioła (np. siemię lniane, rumianek, dziurawiec), przegotowana woda, płyn nawadniający typu Gastrolit (dostępny w aptekach bez recepty), a także niektóre polecane przez uzdrowiska wody lecznicze, np. Franciszek, Henryk. Pamiętaj, aby napoje pić między posiłkami lub przed posiłkami, nigdy zaraz po jedzeniu.
- Jedz 6 do 10 małych, lekkich posiłków dziennie. Większe posiłki przeciążają chory przewód pokarmowy.
- Potrawy powinny być bardzo dobrze ugotowane (miękkie), a następnie przetarte, aby nie drażniły uszkodzonej błony śluzowej żołądka i ułatwiły przyswajanie składników odżywczych. Wskazane jest pure ziemniaczane, lub warzywno-ziemniaczane, ugotowana i zmielona cielęcina, galaretki owocowe, kisiele, zupy przecierane, duszone i przetarte owoce, gotowane mleko i przetarty twarożek.
- Nie wolno jeść żadnych produktów surowych.
- Potrawy powinny być bardzo delikatne w smaku. Ostre przyprawy wzmagają wydzielanie soków żołądkowych.
- Z pieczywa najlepsze są czerstwe pszenne bułki, które można np. rozmoczyć w mleku.
- Możesz spróbować jeść wysokiej jakości wędliny i mięso pieczone w folii. Na początku jednak niech to będą bardzo małe porcje.
- Nie wolno pić alkoholu, ani palić papierosów. Alkohol drażni błonę śluzową żołądka, a nikotyna wpływa niekorzystnie na ukrwienie żołądka i dwunastnicy.
- Stosuj preparaty witaminowo-mineralne, w ilości zalecanej przez lekarza prowadzącego. Rygorystyczna dieta nie dostarcza takiej ilości składników odżywczych, jakiej potrzebujesz.
Okres łagodniejszych dolegliwości
- W dalszym ciągu staraj się jeść małe porcje, ale często, najlepiej co 2 -3 godziny
- Bardzo ostrożnie wprowadzaj do jadłospisu surowe warzywa i owoce. Zacznij od małej ilości na przykład jabłka, a jeśli poczujesz się po nim nie najlepiej, jeszcze przez jakiś czas gotuj owoce i warzywa, a następnie przecieraj je lub miksuj.
| Produkty i potrawy | Polecane | Niewskazane |
| Pieczywo | pszenne z białej mąki, sucharki | żytnie, razowe |
| Potrawy mączne | lane kluski, drobny gotowany makaron, miękkie łazanki | naleśniki, pierogi, zapiekanki |
| Potrawy z kasz | drobne kasze, ryż, płatki owsiane (najlepiej przetarte) | grube kasze, zwłaszcza zapiekane |
| Ziemniaki | gotowane, najlepiej pure | smażone, pieczone |
| Zupy | jarzynowe, z kasz na słabych wywarach z włoszczyzny lub na mleku, zaprawiane zawiesiną z mąki, śmietanki, mleka lub masłem | na tłustych wywarach z kości, ryb i grzybów, zaprawiane zasmażkami |
| Dodatki do zup | ziemniaki pure, drobny makaron, lane kluski, ryż, drobne kasze | paszteciki, grube kasze |
| Potrawy mięsne | chude mięsa, gotowane, w galarecie, duszone bez tłuszczu, w późniejszym okresie choroby – pieczone w folii lub przykrywanym naczyniu | smażone, zapiekane, peklowane, marynowane, wędzone |
| Wędliny i konserwy | chuda gotowana szynka, polędwica, kiełbasa szynkowa, szynka konserwowa (nie mielona) | pozostałe wędliny |
| Potrawy z ryb | gotowane, w galarecie | smażone, pieczone, marynowane, wędzone |
| Sosy | w późniejszym okresie choroby domowe chude sosy: potrawkowy, koperkowy, ewentualnie pomidorowy (zaprawiane mlekiem lub słodką śmietanką) | pozostałe sosy |
| Nabiał | mleko, jogurty, kefiry, twaróg, jaja na miękko, w późniejszym okresie choroby jajecznica i omlet na parze | sery żółte i topione, jaja na twardo i smażone na tłuszczu |
| Tłuszcze | świeże masło, słodka śmietanka, w późniejszym okresie choroby olej | smalec, słonina, kwaśna śmietana, margaryna w kostkach |
| Warzywa | marchew, buraki, seler, pietruszka szpinak, dynia, pomidor bez skórki, sałata, cykoria, natka pietruszki koperek. Najbezpieczniej podawać warzywa gotowane i przecierane | warzywa kapustne, rzodkiewka, rzepa, rzodkiew, strączkowe, cebula, czosnek, surowe ogórki |
| Owoce | dojrzałe, przy złej tolerancji tylko gotowane i przecierane | niedojrzałe, kwaśne, surowe, suszone, np. rodzynki, figi |
| Przyprawy | sól, łagodne przyprawy ziołowe, np. bazylia, estragon, melisa, koperek, natka pietruszki | ocet, musztarda, ketchup, chrzan, pieprz, papryka, liście laurowe, ziele angielskie |
| Desery | galaretki owocowe, kisiele, budynie, kompoty przecierane, biszkopty, ciasto drożdżowe czerstwe | ciasta z tłuszczem (kruche, francuskie), kremy, torty, lody |
| Napoje | słaba herbata, szczególnie zielona, napary z ziół, siemię lniane, rozcieńczone soki owocowe i warzywne, bawarka, kawa zbożowa z mlekiem | alkohol, mocna herbata, kawa, napoje gazowane, nie rozcieńczone soki owocowe |
| Cukier i słodycze | cukier, niewielka ilość miodu pszczelego | cukierki czekoladowe, nadziewane, czekolada, marmolada |
Bywa, że choroba wrzodowa, mimo że była prawidłowo leczona, po jakimś czasie nawraca. Najczęściej zdarza się to jesienią i wiosną. Jeśli należysz do osób podatnych na to schorzenie, postaraj się profilaktycznie stosować dietę lekkostrawną w najniebezpieczniejszych dla wrzodowców okresach. Unikaj również stresu i leków niszczących śluzówkę żołądka, np. naproksenu, aspiryny.
Propozycje potraw
Bulion warzywny z lanymi kluskami
Składniki:
3 średnie marchewki, pietruszka, kawałek selera, 2 białka, 2 łyżki mąki, 1/2 łyżeczki masła, łyżka posiekanej natki pietruszki, sól.
Sposób przyrządzania:
Warzywa umyć, obrać, pokroić w kostkę i zalać litrem zimnej wody. Posolić, ugotować pod przykryciem na wolnym ogniu. Mąkę dodać do białek, wymieszać starannie widelcem. Miękkie warzywa odcedzić, wywar zagotować ponownie, wlewać cienkim strumieniem ciasto. Chwilę pogotować, zestawić z ognia, dodać masło i natkę pietruszki. W ten sam sposób gotujemy bulion z kaszą manną lub kukurydzianą.
Krupnik z kaszką kukurydzianą
Składniki:
Pęczek włoszczyzny bez kapusty i pora, pół szklanki kaszki kukurydzianej, 1/2 szklanki mleka, łyżeczka masła, łyżka posiekanego koperku, listek laurowy, sól.
Sposób przyrządzania:
Zagotować 1 i 1/2 l wody, wrzucić starte na tarce jarzynowej warzywa i gotować 15 – 20 minut. Następnie dodać opłukaną i wymieszaną z kilkoma łyżkami wody kaszkę. Gotować jeszcze 10 minut. Pod koniec gotowania podprawić mlekiem (jeśli lubimy zabielany). Przed podaniem dodać surowe masło i posypać koperkiem.
Zupa selerowa z kluseczkami
Składniki:
2 niewielkie selery, marchew, pietruszka, 3 łyżki mąki, 4 łyżki słodkiej śmietanki, 2 jaja, pół pęczka koperku, 2 łyżki soku z cytryny, sól.
Sposób przyrządzania:
Warzywa wyszorować, obrać, ugotować w 1 i 1/2 litra wody. Zmiksować, przyprawić solą i sokiem z cytryny. Przygotować kluseczki. Jaja rozkłócić, dodać mąkę, starannie wymieszać. Zupę ponownie zagotować, lać małym strumieniem ciasto, ciągle mieszając. Po chwili zdjąć z ognia, dodać śmietankę i posiekany koperek.
Zupa z dyni
Składniki:
2 marchewki, pietruszka, nieduży kawałek selera, 50 dag dyni, 3/4 szklanki mleka, łyżka mąki, sok z cytryny, łyżka posiekanego koperku, cukier, sól.
Sposób przyrządzania:
Włoszczyznę i dynię obrać, opłukać, drobno pokroić. Zalać 1 i 1/2 litra wody, ugotować, po czym przetrzeć przez sito lub zmiksować. Z mleka i mąki sporządzić zaprawę, połączyć z zupą, przyprawić sokiem z cytryny, solą i cukrem, zagotować. Podawać z drobniutkim makaronem lub ryżem, posypaną koperkiem.
Hache cielęce
Składniki:
50 dag cielęciny, 4 łyżeczki masła, łyżka posiekanej natki pietruszki, sól.
Sposób przyrządzania:
Chude mięso ugotować do miękkości w lekko osolonej wodzie lub razem z warzywami (bez pora, cebuli, kapusty). Usunąć kości i chrząstki, oraz tkankę łączną. Mięso zmielić w maszynce lub malakserze. Podzielić na porcje. Do każdej porcji ciepłego mięsa dodać łyżeczkę masła, uformować na talerzu w postaci kotleta, posypać odrobiną zieleniny. Podawać z piure ziemniaczanym i/lub warzywnym.
Hache można też przyrządzać z kurczaka z dodatkiem gotowanych warzyw, np. marchwi lub selera.
Potrawka z kurczaka
Składniki:
40 dag kurczaka, mały pęczek włoszczyzny bez kapusty, pół szklanki mleka, łyżka mąki, półtorej łyżki soku z cytryny, odrobina ziół prowansalskich, łyżka posiekanego koperku.
Sposób przyrządzania:
Warzywa umyć, obrać, pokroić w kostkę. Zalać 2 szklankami osolonej wody i ugotować razem z kurczakiem do miękkości. Mięso wyjąć z wywaru, oddzielić od kości, pokroić na małe kawałki, włożyć ponownie do wywaru. Jeśli wywaru jest dużo, część odlać, aby zostało ok. jednej szklanki. Mąkę wymieszać z mlekiem, wlać do wywaru, zagotować, mieszając. Dodać zioła i sok z cytryny, jeszcze przez chwilę gotować. Po zestawieniu z ognia wsypać koperek. Podawać z ryżem i sałatą.
Klops rybny z warzywami
Składniki:
50 dag filetów z dowolnej ryby (mogą być mrożone), 2 średnie marchewki, kawałek selera, czerstwa kajzerka, szklanka mleka, 2 białka, 2 łyżki tartej bułki, 2 łyżki natki pietruszki, cytryna, rozmaryn, sól, łyżka oliwy do wysmarowania formy.
Sposób przyrządzania:
Warzywa umyć, obrać, ugotować w małej ilości wody lub na parze. Drobno posiekać. Filety umyć, osuszyć, skropić sokiem z cytryny i odstawić na kilkanaście minut. Bułeczkę namoczyć w mleku, odcisnąć. Zemleć rybę razem z bułką. Dodać warzywa, białka, drobno posiekaną natkę i przyprawy. Wymieszać. Podłużną foremkę nasmarować olejem. Z masy rybnej uformować walec, obtoczyć w tartej bułce, ułożyć w foremce. Piec ok.40 minut w temperaturze 180^C. Podawać z ziemniakami i surówką lub duszonymi warzywami.
Ryba gotowana na parze z sosem estragonowym
Składniki:
4 kostki z morszczuka, kawałek cytryny, kilka gałązek koperku, mała marchewka, kawałek selera, łyżka masła, pieprz ziołowy, sól.
Sos: Szklanka wywaru z warzyw, mały kubeczek jogurtu naturalnego, 3 łyżki świeżych posiekanych listków estragonu lub estragon suszony, czubata łyżeczka mąki, łyżka oleju, sok z cytryny, cukier, sól.
Sposób przyrządzania:
Kostki ryby oprószyć solą i pieprzem, skropić sokiem z cytryny. Marchew i seler obrać, pokroić w drobną kosteczkę. Każdą porcję ryby obłożyć warzywami i koperkiem, na wierzchu położyć po odrobinie masła. Umieścić potrawę w naczyniu do gotowania na parze, przykryć, gotować 30 minut. Przygotować sos: Mąkę lekko uprażyć na rondlu bez dodatku tłuszczu, zestawić z ognia, dodać olej, wymieszać. Połączyć z wywarem, zagotować. Dodać estragon i pozostałe przyprawy. Rybę polać sosem, podawać z ryżem i warzywami.
Budyń z białego sera
Składniki:
40 dag półtłustego niekwaśnego sera twarogowego, 2 duże ugotowane ziemniaki, 4 jaja lub same białka, 10 dag cukru, łyżeczka masła, cukier waniliowy lub odrobina suszonej mięty, łyżka tartej bułki.
Sposób przyrządzania:
Formę do budyniu wysmarować masłem i wysypać bułką. Żółtka utrzeć z cukrem. Ser i ziemniaki przepuścić przez maszynkę, połączyć z żółtkami, dodać miętę lub cukier waniliowy, wymieszać. Białka ubić na pianę, ostrożnie wymieszać z masą serową. Przełożyć do formy, przykryć i umieścić w naczyniu z wrzącą wodą. Gotować na wolnym ogniu ok. 40 minut. Wyłożyć na talerz, podawać na ciepło.
Omlet biszkoptowy z marchewką
Składniki:
6 jaj, 3 łyżki mąki, 1 i 1/2 łyżki masła, sól. Nadzienie: 6 łyżek przetartej ugotowanej marchewki delikatnie przyprawionej cukrem i sokiem z cytryny, natka pietruszki.
Sposób przyrządzania:
Jaja umyć w ciepłej wodzie, wytrzeć, oddzielić żółtka od białek. Z białek ubić pianę ręczną trzepaczką. Dodać roztrzepane widelcem żółtka, mąkę i szczyptę soli. Lekko wymieszać perforowaną łyżką. Patelnię ustawić na garnku z wrzącą wodą, rozpuścić odrobinę masła, wlać porcję masy jajecznej i ściąć. W trakcie smażenia omlety podważać łopatką, aby płynna masa spływała na dno. Gdy spód stanie się złoty, a powierzchnia lekko ścięta, zsuwać omlety na talerz, nałożyć nadzienie i złożyć na pół lub dwa boki do środka. Udekorować gałązkami natki.
Pomarańczowe ziemniaki
Składniki:
Po 30 dag ziemniaków i marchwi, łyżka masła, sól.
Sposób przyrządzania:
Marchew i ziemniaki obrać, umyć, pokroić w kosteczkę i zalać małą ilością wrzątku. Dodać po odrobinie soli i cukru, dusić pod przykryciem do miękkości. Zestawić z ognia, dodać masło i starannie utłuc lub przepuścić przez praskę. Podawać udekorowane koperkiem lub natką pietruszki do mięsa lub ryby. Doskonale smakują także same, np. z kefirem.
Galaretka z bananami i sosem waniliowym
Składniki:
Opakowanie galaretki truskawkowej, 2 średnie banany, sok z połowy cytryny.
Sos: Szklanka mleka, 2 żółtka, czubata łyżeczka mąki ziemniaczanej, czubata łyżka cukru, cukier waniliowy, listki melisy do dekoracji.
Sposób przyrządzania:
Przygotować galaretkę wg przepisu na opakowaniu. Wystudzić, wstawić do lodówki.
Przygotować sos. 2/3 szklanki mleka zagotować z cukrem waniliowym. Do reszty zimnego mleka dodać mąkę, wymieszać, połączyć z gotującym się mlekiem, ciągle mieszając. Po minucie zestawić z ognia. Żółtka ubić z cukrem. Do masy żółtkowej dodawać małymi porcjami gorący sos mleczny, nie przerywając ucierania. Odstawić do przestygnięcia, od czasu do czasu zamieszać.
Banany umyć, pokroić w plasterki, skropić sokiem z cytryny. W pucharkach układać warstwami banany i tężejącą galaretkę. Udekorować pozostałymi plasterkami i listkami melisy. Sos podawać oddzielnie w szklanym dzbanuszku.
